{
  "id": "city:bugulma",
  "type": "city",
  "schema_version": "1.0",
  "meta": {
    "last_updated": "2025-12-15",
    "source_lang": "tt"
  },
  "timeline": [
    {
      "id": "evt:bugulma:pre_mention_1521",
      "title": "Киләчәк Бөгелмә якларына язма искә алу",
      "time": {
        "from": "1521",
        "to": null
      },
      "category": "political",
      "kind": "mixed",
      "is_historical": true,
      "importance": 2,
      "summary": "Чыганаклар татар дворянының «Бөгелмә якларында» җир алуын искә ала, кайбер тарихчылар моны төбәккә иртә искә алу дип аңлаталар.",
      "details": "Краеведлар XVI гасыр документына сылтыйлар, анда татар аристократына «Бөгелмә янында» җир бирелә. Төгәл урын һәм торак пункты күләме ачык түгел, шуңа күрә бу шәһәр нигезләнү датасыннан күбрәк төбәккә прото-искә алу буларак каралырга тиеш.",
      "locations": [
        "Бөгелмә төбәге"
      ],
      "actors": [
        "исемсез татар дворяны",
        "Казан ханлыгы / Мәскәү чик идарәсе"
      ],
      "related": [],
      "tags": [
        "иртә_искә_алу",
        "тарихография"
      ],
      "sources": []
    },
    {
      "id": "evt:bugulma:founded_1736",
      "title": "Бөгелмә слободасын (Бөгелмәнең) нигезләү",
      "time": {
        "from": "1736",
        "to": null
      },
      "category": "political",
      "kind": "historical",
      "is_historical": true,
      "importance": 5,
      "summary": "Бөгелмә слободасы, соңрак Бөгелмә, Оренбург юлында чик торагы буларак нигезләнә.",
      "details": "1736 елда империя хакимияте Бөгелмә слободасын (шулай ук Илмөхәмәтово дип тә билгеле) Оренбург линиясен төзүне тәэмин итүче постлар чылбырының бер өлеше буларак нигезли. Торак пункты рус дәүләт крестьяннарын, хәрби кешеләрне һәм ям юлында хезмәт күрсәтүче җирле татар җәмгыятьләрен берләштерә.",
      "locations": [
        "Бөгелмә"
      ],
      "actors": [
        "Рәсәй империясе идарәсе"
      ],
      "related": [],
      "tags": [
        "нигезләү",
        "слобода",
        "оренбург_юлы"
      ],
      "sources": []
    },
    {
      "id": "evt:bugulma:pugachev_rebellion_1773_1775_local",
      "title": "Пугачёв күтәрелеше һәм Бөгелмә контрпартизан базасы буларак",
      "time": {
        "from": "1773",
        "to": "1775"
      },
      "category": "military",
      "kind": "historical",
      "is_historical": true,
      "importance": 4,
      "summary": "Пугачёв күтәрелеше вакытында Бөгелмә төбәктә күтәрелешне басу өчен империя гаскәрләренең мөһим базасы булып хезмәт күрсәтә.",
      "details": "1773–1775 елларда Емельян Пугачёв җитәкчелегендәге зур крестьян сугышы Идел-Урал төбәген каплый. Бөгелмә өлкәсендә җирле авыллар һәм башкорт-татар җәмгыятьләре сугышка тартылалар. Бөгелмә слободасы хөкүмәт гаскәрләренең логистика һәм команда үзәге булып китә, тирә-юньдәге урманнарда һәм дала җирләрендә бунтарь төркемнәрен басу өчен отрядлар урнаштыра.",
      "locations": [
        "Бөгелмә",
        "тирә-юнь авыллар",
        "Пугачёв мәгарәләре районы"
      ],
      "actors": [
        "Емельян Пугачёв",
        "империя офицерлары",
        "җирле крестьяннар"
      ],
      "related": [
        "evt:bugulma:pugachev_caves_legend"
      ],
      "tags": [
        "пугачёв",
        "күтәрелеш",
        "контрпартизан"
      ],
      "sources": []
    },
    {
      "id": "evt:bugulma:pugachev_caves_legend",
      "title": "Пугачёв мәгарәләре һәм җирле легендалар бунтарь тыелмалары турында",
      "time": {
        "from": "1773",
        "to": null
      },
      "category": "military",
      "kind": "legend",
      "is_historical": false,
      "importance": 2,
      "summary": "Бөгелмә янындагы мәгарәләр җирле хәтердә Пугачёв бунтарьларының хөкүмәт гаскәрләреннән яшерену урыны буларак ассоциацияләнә.",
      "details": "Бөгелмә янындагы урман биләвендәге карст мәгарәләре һәм кече гротлар, бүген эко-сук һәм чишмә белән билгеләнгән, «Пугачёв мәгарәләре» дип аталалар. Җирле телдән сөйләм традициясе буенча бунтарь төркемнәре яки Пугачёв армиясеннән качаклар хөкүмәт көчләренең тикшерүләре вакытында анда яшеренгәннәр. Пугачёвның үзенең анда булуының турыдан-туры документаль дәлилләре юк, шуңа күрә урын фактик яшеренү урыны куллану һәм соңрагы романтизацияләштерү катнашмасы буларак каралырга тиеш.",
      "locations": [
        "Пугачёв мәгарәләре",
        "Бөгелмә урман биләве"
      ],
      "actors": [
        "җирле крестьяннар",
        "пугачёв бунтарьлары"
      ],
      "related": [
        "evt:bugulma:pugachev_rebellion_1773_1775_local"
      ],
      "tags": [
        "пугачёв",
        "мәгарәләр",
        "легенда"
      ],
      "sources": []
    },
    {
      "id": "evt:bugulma:town_status_1781",
      "title": "Екатерина II Бөгелмәгә уезд шәһәре статусын бирә",
      "time": {
        "from": "1781-08-01",
        "to": null
      },
      "category": "political",
      "kind": "historical",
      "is_historical": true,
      "importance": 4,
      "summary": "Екатерина II указы белән Бөгелмә Уфа наместниклыгы составындагы уезд шәһәренә әйләнә.",
      "details": "1781 елның административ реформасы Бөгелмә слободасына уезд шәһәре дәрәҗәсенә күтәрә. Шәһәр герб ала һәм Уфа наместниклыгы составында уезд үзәге булып китә, тирә-юньдәге күп милләтле волостьлар өчен административ, сәүдә һәм һөнәр үзәге буларак үз ролен ныгыта.",
      "locations": [
        "Бөгелмә"
      ],
      "actors": [
        "Екатерина II",
        "империя Сенаты"
      ],
      "related": [],
      "tags": [
        "административ_реформа",
        "уезд_шәһәре"
      ],
      "sources": []
    },
    {
      "id": "evt:bugulma:19c_trade_fairs",
      "title": "XIX гасыр ярмаркалары һәм төбәк сәүдә төеннең формалашуы",
      "time": {
        "from": "1800",
        "to": "1900"
      },
      "category": "economic",
      "kind": "historical",
      "is_historical": true,
      "importance": 3,
      "summary": "XIX гасырда Бөгелмә Идел, Урал һәм дала базарларын тоташтыручы берничә зур еллык ярмарка белән төбәк сәүдә үзәге буларак үсә.",
      "details": "XIX гасыр дәвамында Бөгелмә күп санлы ярмаркалар, аеруча сентябрьдә Воздвиженск ярмаркасын кабул итә, алар атлар, мал, тирәләр, бохар товарлары, чәй, дөя тукымасы һәм җирле күн һәм тукыма белән сәүдә иткән. Шәһәрнең Казан, Уфа һәм Оренбургка юллар чат юлында урнашуы аны Идел-Урал сәүдәсенең мөһим төенә әйләндерә. 1800-еллар ахырында шәһәрдә берничә чиркәү, мәктәп, банк, кечкенә фабрикалар һәм земство китапханәсе бар.",
      "locations": [
        "Бөгелмә"
      ],
      "actors": [
        "җирле сәүдәгәрләр",
        "башкорт һәм татар сәүдәчеләре",
        "бохар сәүдәгәрләре"
      ],
      "related": [],
      "tags": [
        "ярмаркалар",
        "сәүдә_төене",
        "19_гасыр"
      ],
      "sources": []
    },
    {
      "id": "evt:bugulma:census_1897_multiethnic",
      "title": "1897 ел империя җанисәбе һәм күп милләтле составы",
      "time": {
        "from": "1897",
        "to": null
      },
      "category": "social",
      "kind": "historical",
      "is_historical": true,
      "importance": 2,
      "summary": "1897 елгы империя җанисәбе Бөгелмә уездын руслар, башкортлар, татарлар, чувашлар һәм мордвалар катнашкан катнаш төбәк буларак теркәли.",
      "details": "Беренче бөтенроссия җанисәбе күрсәтә ки, Бөгелмә уездында бердәнбер өстенлек итүче этнос юк: халыкның якынча яртысы руслар, зур башкорт, татар, чуваш һәм мордва җәмгыятьләре белән. Бу катнашма Идел-Урал чик җирләренең чик характерын чагылдыра һәм шәһәрнең соңрагы демографик структурасы өчен үрнәк булып тора.",
      "locations": [
        "Бөгелмә уезды"
      ],
      "actors": [
        "Империя статистика комитеты"
      ],
      "related": [],
      "tags": [
        "җанисәбе",
        "этнослык"
      ],
      "sources": []
    },
    {
      "id": "evt:bugulma:narodny_dom_1898",
      "title": "Халык йорты-театр бинасын төзү",
      "time": {
        "from": "1898",
        "to": null
      },
      "category": "cultural",
      "kind": "historical",
      "is_historical": true,
      "importance": 2,
      "summary": "Бөгелмәнең Халык йорты берләштерелгән мәдәни һәм мәгариф үзәге буларак төзелә, соңрак шәһәр театрының нигезе була.",
      "details": "XIX гасыр ахырында җирле сәүдәгәрләр һәм хакимият театраль спектакльләр, уку һәм җәмәгать җыелышлары өчен Халык йорты — кирпеч бина төзү өчен финанслыйлар. Вакыт узу белән бу киңлек даими театраль мәйданчыкка әверелә һәм советлар һәм постсовет чорында үзгәрешләр белән саклана, шәһәрнең төп драма театры бинасы буларак.",
      "locations": [
        "Бөгелмә"
      ],
      "actors": [
        "җирле сәүдәгәрләр",
        "шәһәр думасы"
      ],
      "related": [
        "evt:bugulma:theatre_state_1936",
        "evt:bugulma:theatre_batalov_2008"
      ],
      "tags": [
        "театр",
        "архитектура"
      ],
      "sources": []
    },
    {
      "id": "evt:bugulma:railway_1911",
      "title": "Идел–Бөгелмә тимер юл линиясе һәм станциясе ачылу",
      "time": {
        "from": "1911",
        "to": null
      },
      "category": "infrastructure",
      "kind": "historical",
      "is_historical": true,
      "importance": 4,
      "summary": "Идел–Бөгелмә тимер юл линиясе һәм Бөгелмә станциясе ачыла, шәһәрне Рәсәй тимер юл челтәренә кертә.",
      "details": "1911 елда Идел төеннәреннән Бөгелмәгә тимер юл линиясе төзү тәмамлана, һәм шәһәр Куйбышев тимер юлының бер өлеше булачак юлда станция ала. Тимер юл элемтәсе шәһәрнең транспорт төене буларак ролен кискен арттыра, соңрак Гражданнар сугышы логистикасы, Икенче бөтендөнья сугышы вакытында эвакуация поездлары һәм XX гасыр уртасындагы нефть бумы өчен хәлиткеч әһәмияткә ия.",
      "locations": [
        "Бөгелмә тимер юл станциясе"
      ],
      "actors": [
        "Рәсәй империясе Элемтә министрлыгы"
      ],
      "related": [],
      "tags": [
        "тимер_юл",
        "инфраструктура"
      ],
      "sources": []
    },
    {
      "id": "evt:bugulma:civil_war_red_capture_1918",
      "title": "Кызыл Армия тарафыннан Бөгелмәне алу",
      "time": {
        "from": "1918-10-13",
        "to": null
      },
      "category": "military",
      "kind": "historical",
      "is_historical": true,
      "importance": 3,
      "summary": "1918 елның 13 октябрендә Кызыл Армия Гражданнар сугышының Көнчыгыш фронтында сугышлар вакытында Бөгелмәне ала.",
      "details": "1918 елның көзендә Идел-Урал төбәгендә большевик көчләре һәм анти-большевик армияләре арасындагы көрәш вакытында Кызыл Армия берәмлекләре Бөгелмәне җирле анти-большевик формированияләреннән алалар. Шәһәр Бугуруслан юнәлешендә һәм көнчыгышка таба операцияләр өчен алгы база була.",
      "locations": [
        "Бөгелмә"
      ],
      "actors": [
        "Кызыл Армиянең Көнчыгыш фронт берәмлекләре"
      ],
      "related": [
        "evt:bugulma:hashek_arrival_1918",
        "evt:bugulma:civil_war_reversals_1919"
      ],
      "tags": [
        "гражданнар_сугышы",
        "кызыл_армия"
      ],
      "sources": []
    },
    {
      "id": "evt:bugulma:civil_war_reversals_1919",
      "title": "Бөгелмә 1919 елда Колчак һөҗүме вакытында куллардан-кулларга күчә",
      "time": {
        "from": "1919",
        "to": null
      },
      "category": "military",
      "kind": "historical",
      "is_historical": true,
      "importance": 3,
      "summary": "Адмирал Колчакның 1919 елгы һөҗүме вакытында шәһәр вакытлыча Ак көчләргә күчә, Кызыл Армия тарафыннан кире алынганчы.",
      "details": "1919 елның язында һәм җәй башында Колчак армияләре Себердән көнбатышка таба һөҗүм итәләр. Бөгелмә һөҗүм күчәрендә урнашкан һәм вакытлыча Ак берәмлекләр тарафыннан алынган, большевик контролен һәм тәэминат линияләрен бозып. Колчак фронты җимерелү белән Кызыл Көнчыгыш фронтның контр-һөҗүмнәре соңрак шәһәрне кире ала.",
      "locations": [
        "Бөгелмә"
      ],
      "actors": [
        "адмирал Колчак",
        "Кызыл Армия",
        "Ак көчләр"
      ],
      "related": [
        "evt:bugulma:civil_war_red_capture_1918"
      ],
      "tags": [
        "гражданнар_сугышы",
        "көнчыгыш_фронт"
      ],
      "sources": []
    },
    {
      "id": "evt:bugulma:hashek_arrival_1918",
      "title": "Ярослав Гашекның Бөгелмәдә хезмәте һәм «бөгелмә хикәяләре»нең генезисы",
      "time": {
        "from": "1918-10",
        "to": "1919-02"
      },
      "category": "cultural",
      "kind": "mixed",
      "is_historical": true,
      "importance": 4,
      "summary": "Чех язучысы Ярослав Гашек Бөгелмәдә политик эшче булып хезмәт күрсәтә, соңрак үз тәҗрибәсен сатирик «бөгелмә хикәяләренә» әйләндерә.",
      "details": "Кызыл Армиягә кергәч, Ярослав Гашек 5-нче армия политик бүлегенә билгеләнә һәм Бөгелмәдә шәһәр комендантының ярдәмчесе буларак эшли. Аның бурычлары гаскәр урнаштыру, амбарларны саклау һәм рухани һәм җирле элиталар белән мөнәсәбәтләрне идарә итүне үз эченә ала. «50 кызлар» турында монастырь белән конфликты кебек эпизодлар аның сатирик «бөгелмә хикәяләре» циклына керә, анда ул реальлекне юмор һәм бюрократик абсурд призмасы аша арттырып һәм яңадан аңлата.",
      "locations": [
        "Бөгелмә",
        "элеккеге сәүдәгәр Нижерадзе йорты"
      ],
      "actors": [
        "Ярослав Гашек",
        "шәһәр коменданты Широков",
        "җирле рухани"
      ],
      "related": [
        "evt:bugulma:hashek_museum_1966"
      ],
      "tags": [
        "гашек",
        "гражданнар_сугышы",
        "әдәбият"
      ],
      "sources": []
    },
    {
      "id": "evt:bugulma:fork_uprising_1920",
      "title": "«Вилка күтәрелеше» — 1920 елгы анти-продразвёрстка күтәрелеше",
      "time": {
        "from": "1920-02",
        "to": "1920-03"
      },
      "category": "military",
      "kind": "historical",
      "is_historical": true,
      "importance": 4,
      "summary": "Ашлык алып алуга каршы анти-большевик крестьян күтәрелеше Уфа, Самара һәм Татарстан территорияләренең өлешләрен, Бөгелмә районын да кертеп, каплый.",
      "details": "1920 елның февраль-март айларында Уфа губерниясендә һәм Самара һәм Казан губернияләренең кушылучы уездларында дистәләгән мең крестьян кырыс ашлык алып алу политикасына (продразвёрстка) каршы күтәрелә. Начар коралланган, күпләре бары тик вилка һәм авыл хуҗалыгы кораллары күтәргән — шуннан «Вилка күтәрелеше» исеме килә. Бөгелмәдән отрядлар да кертеп, хөкүмәт көчләре җирле авыллар янында бунтарьлар белән сугышалар; Бөгелмә районыннан дистәләгән катнашучы үтерелә һәм соңрак массакүмәләргә күмелә. Эпизод төбәктә хәрби коммунизмга көчле каршылыкның иртә үрнәге була.",
      "locations": [
        "Бөгелмә",
        "якын авыллар һәм волостьлар"
      ],
      "actors": [
        "җирле крестьяннар",
        "Кызыл Армия отрядлары",
        "ЧК"
      ],
      "related": [
        "evt:bugulma:pugachev_rebellion_1773_1775_local"
      ],
      "tags": [
        "күтәрелеш",
        "хәрби_коммунизм",
        "крестьяннар"
      ],
      "sources": []
    },
    {
      "id": "evt:bugulma:airport_opened_1937",
      "title": "Бөгелмә аэропортын ачу",
      "time": {
        "from": "1937",
        "to": null
      },
      "category": "infrastructure",
      "kind": "historical",
      "is_historical": true,
      "importance": 3,
      "summary": "Бөгелмә аэропорты Татарстанның көньяк-көнчыгышында беренче төбәк авиация төеннәренең берсе буларак ачыла.",
      "details": "1930-нчы еллар ахырында Бөгелмә янында аэродром төзелә һәм регуляр эксплуатациягә кертелә, почта һәм пассажир рейсларына хезмәт күрсәтеп. Вакыт узу белән аэродром төбәк аэропортына үсә, соңрак нефтьчеләргә хезмәт күрсәтеп һәм Идел-Урал төбәге буенча маршрутлар өчен төен буларак эш итә.",
      "locations": [
        "Бөгелмә аэропорты"
      ],
      "actors": [
        "граждан авиациясе органнары"
      ],
      "related": [],
      "tags": [
        "аэропорт",
        "инфраструктура"
      ],
      "sources": []
    },
    {
      "id": "evt:bugulma:theatre_state_1936",
      "title": "Бөгелмә театры профессиональ дәүләт труппасына әйләнә",
      "time": {
        "from": "1936",
        "to": null
      },
      "category": "cultural",
      "kind": "historical",
      "is_historical": true,
      "importance": 2,
      "summary": "Халык йорты бинасындагы җирле драма коллективы дәүләт рус драма театры статусын ала.",
      "details": "Халык йортында үрелә торган һәм ярым-профессиональ театр эше 1936 елда Бөгелмәдә дәүләт рус драма театрын формаль рәвештә булдыру белән тәмамлана. Труппа регуляр финанслау, репертуар расписание һәм гастроль йөкләмәләре ала, театрны шәһәрдә тотрыклы мәдәни институт итеп.",
      "locations": [
        "Бөгелмә драма театры"
      ],
      "actors": [
        "Нина Ольшевская",
        "җирле актёрлар"
      ],
      "related": [
        "evt:bugulma:narodny_dom_1898",
        "evt:bugulma:theatre_batalov_2008"
      ],
      "tags": [
        "театр",
        "мәдәният"
      ],
      "sources": []
    },
    {
      "id": "evt:bugulma:nikolsky_cathedral_built_1856_1866",
      "title": "Стахеев сәүдәгәре акчасына Никольский соборын төзү",
      "time": {
        "from": "1856",
        "to": "1866"
      },
      "category": "cultural",
      "kind": "historical",
      "is_historical": true,
      "importance": 2,
      "summary": "Зур Никольский соборы Бөгелмәдә Елабуга сәүдәгәре Иван Стахеев акчасына төзелә.",
      "details": "XIX гасыр уртасында Елабуга сәүдәгәре Иван Стахеев Бөгелмәдә күп куполлы Никольский соборын төзү өчен финанслый. Чиркәү шәһәрнең төп архитектура һәм дини истәлекләренең берсенә әйләнә, үзәк мәйданга өстенлек итеп.",
      "locations": [
        "Бөгелмә үзәк мәйданы"
      ],
      "actors": [
        "Иван Стахеев",
        "җирле рухани"
      ],
      "related": [
        "evt:bugulma:nikolsky_cathedral_demolished_1934"
      ],
      "tags": [
        "чиркәү",
        "архитектура"
      ],
      "sources": []
    },
    {
      "id": "evt:bugulma:nikolsky_cathedral_demolished_1934",
      "title": "Антидини кампания вакытында Никольский соборын җимерү",
      "time": {
        "from": "1934",
        "to": null
      },
      "category": "cultural",
      "kind": "historical",
      "is_historical": true,
      "importance": 3,
      "summary": "Никольский соборы совет антидини политикасы кысаларында җимерелә; Ленин һәйкәле соңрак бу урынны алып тора.",
      "details": "1934 елда дини институтларга каршы киңрәк кампания барышында Бөгелмә үзәгендәге зур Никольский соборы җимерелә. Аның урыны Владимир Ленин һәйкәле өчен чистартыла, дини вертикалне совет политик символы белән символик алыштыра.",
      "locations": [
        "Бөгелмә үзәк мәйданы"
      ],
      "actors": [
        "җирле совет хакимияте"
      ],
      "related": [
        "evt:bugulma:nikolsky_cathedral_built_1856_1866"
      ],
      "tags": [
        "антидини_кампания",
        "чиркәү_җимерү"
      ],
      "sources": []
    },
    {
      "id": "evt:bugulma:batalov_evac_ww2",
      "title": "ВОВ вакытында Нина Ольшевская һәм яшь Алексей Баталовны Бөгелмәгә эвакуацияләү",
      "time": {
        "from": "1941",
        "to": "1943"
      },
      "category": "social",
      "kind": "mixed",
      "is_historical": true,
      "importance": 2,
      "summary": "Театр режиссёры Нина Ольшевская һәм аның улы Алексей Баталов сугыш елларын Бөгелмәдә үткәрәләр, анда Баталов беренче сәхнә адымнарын ясый.",
      "details": "1941 елда немец һөҗүме белән актриса һәм режиссёр Нина Ольшевская яшь улы Алексей Баталов белән Бөгелмәгә эвакуацияләнә. Ул җирле драма театры белән җитәкчелек итә, ә Баталов сәхнәдә балалар ролләрендә күренә. Бу чор соңрак театр һәм киләчәк совет кино йолдызының легендасының бер өлешенә әйләнә.",
      "locations": [
        "Бөгелмә драма театры"
      ],
      "actors": [
        "Нина Ольшевская",
        "Алексей Баталов"
      ],
      "related": [
        "evt:bugulma:theatre_batalov_2008"
      ],
      "tags": [
        "эвакуация",
        "театр",
        "баталов"
      ],
      "sources": []
    },
    {
      "id": "evt:bugulma:ww2_logistics_1941_1945",
      "title": "ВОВта Бөгелмә артка логистик төен һәм гаскәр формалаштыру үзәге буларак",
      "time": {
        "from": "1941",
        "to": "1945"
      },
      "category": "military",
      "kind": "historical",
      "is_historical": true,
      "importance": 4,
      "summary": "Бөек Ватан сугышы вакытында Бөгелмә эвакуация поездлары һәм берничә Кызыл Армия берәмлеген формалаштыру өчен артка төен булып хезмәт күрсәтә.",
      "details": "Икенче бөтендөнья сугышы дәвамында шәһәрнең тимер юл төене көнбатыш СССРдан граждан кешеләр, заводлар һәм җиһазларның эвакуация агымнарын эшкәртә. 1941 елның августында Бөгелмәдә 352-нче атыш дивизиясе формалаша, соңрак Көнбатыш һәм 1-нче Белорус фронтларында сугыша. Күп җирле кешеләр төрле формированияләрдә хезмәт күрсәтәләр; зур өлеше кайтмый.",
      "locations": [
        "Бөгелмә",
        "Бөгелмә тимер юл станциясе"
      ],
      "actors": [
        "352-нче атыш дивизиясе",
        "җирле чакырылучылар"
      ],
      "related": [
        "evt:bugulma:352nd_division_formed_1941",
        "evt:bugulma:ww2_memorial_complex"
      ],
      "tags": [
        "икенче_бөтендөнья_сугышы",
        "эвакуация",
        "хәрби_берәмлек"
      ],
      "sources": []
    },
    {
      "id": "evt:bugulma:352nd_division_formed_1941",
      "title": "Бөгелмәдә 352-нче атыш дивизиясен формалаштыру",
      "time": {
        "from": "1941-08",
        "to": null
      },
      "category": "military",
      "kind": "historical",
      "is_historical": true,
      "importance": 3,
      "summary": "352-нче Орша Кызыл Байраклы Суворов орденлы атыш дивизиясе 1941 елның августында Бөгелмәдә формалаша.",
      "details": "Кызыл Армия Татарстаннан һәм күрше төбәкләрдән чакырылучылар туплап Бөгелмәдә 352-нче атыш дивизиясен булдыра. Дивизия соңрак Көнбатыш фронтта төп операцияләрдә катнаша, бүләкләр алып һәм авыр югалтулар күреп, аның хәтерен шәһәр белән тыгыз бәйли.",
      "locations": [
        "Бөгелмә"
      ],
      "actors": [
        "352-нче атыш дивизиясе штабы"
      ],
      "related": [
        "evt:bugulma:ww2_logistics_1941_1945",
        "evt:bugulma:ww2_memorial_complex"
      ],
      "tags": [
        "икенче_бөтендөнья_сугышы",
        "352нче_дивизия"
      ],
      "sources": []
    },
    {
      "id": "evt:bugulma:ww2_memorial_complex",
      "title": "Танк һәм бомбардировщик булган үзәк ВОВ мемориаль комплексын булдыру",
      "time": {
        "from": "1950",
        "to": "1970"
      },
      "category": "cultural",
      "kind": "historical",
      "is_historical": true,
      "importance": 3,
      "summary": "Бөгелмәдә үзәк мемориаль комплекс төзелә, җирле колхозлар финансланган техника белән, һәлак булган солдатлар хәтеренә.",
      "details": "Сугыштан соңгы дистәилекләрдә Бөгелмә «Колхозник Татарии» колоннасыннан танк һәм «Бөгелмә колхозчысы» бомбардировщикы булган зур мемориаль комплекс куя — икесе дә халык акчасы исәбеннән сатып алынган һәм фронтка тапшырылган. Гранит плиталар сугышта һәлак булган җирле кешеләр исемнәрен йөртәләр, һәм урын истәлек ритуалларының төп урынына әйләнә.",
      "locations": [
        "Бөгелмә үзәк мемориалы"
      ],
      "actors": [
        "җирле хакимият",
        "колхоз вәкилләре"
      ],
      "related": [
        "evt:bugulma:ww2_logistics_1941_1945"
      ],
      "tags": [
        "икенче_бөтендөнья_сугышы",
        "мемориал",
        "колхоз"
      ],
      "sources": []
    },
    {
      "id": "evt:bugulma:romashkinskoe_field_1949",
      "title": "Татарстанның көньяк-көнчыгышында Ромашкин нефть кыры ачылуы",
      "time": {
        "from": "1949",
        "to": null
      },
      "category": "economic",
      "kind": "historical",
      "is_historical": true,
      "importance": 4,
      "summary": "Ромашкин нефть кыры ачыла, Бөгелмәне һәм төбәкне үзгәртәчәк нефть бумын башлап җибәрә.",
      "details": "Геологлар 1949 елда Татарстанның көньяк-көнчыгышында гигант Ромашкин нефть кырын раслыйлар. Кырның үзе шәһәр чикләреннән читтә урнашса да, Бөгелмәнең урыны һәм инфраструктурасы аны барлыкка киләчәк Идел-Урал «Икенче Бакы» нефть провинциясенең административ, тикшеренү һәм хезмәт үзәкләренең берсенә әйләндерергә мөмкинлек бирә.",
      "locations": [
        "Ромашкин кыры районы",
        "Бөгелмә төбәге"
      ],
      "actors": [
        "совет геологлары"
      ],
      "related": [
        "evt:bugulma:tatarneft_trust_1949",
        "evt:bugulma:tatneft_association_1950"
      ],
      "tags": [
        "нефть",
        "икенче_бакы"
      ],
      "sources": []
    },
    {
      "id": "evt:bugulma:tatarneft_trust_1949",
      "title": "Бөгелмәдә «Татарнефть» нефть чыгару трестын булдыру",
      "time": {
        "from": "1949-01",
        "to": null
      },
      "category": "economic",
      "kind": "historical",
      "is_historical": true,
      "importance": 5,
      "summary": "1949 елның башында Бөгелмәдә штаб-квартирасы булган «Татарнефть» нефть чыгару тресты булдырыла.",
      "details": "Тиз арта барган нефть чыгаруны идарә итү өчен совет хакимияте Бөгелмәдә «Татарнефть» трестын булдыра. Трест Татарстанның көньяк-көнчыгышында бораулау, чыгару һәм башлангыч кыр үзләштерүне координацияли, шәһәрне төбәк нефть сәнәгатенең команда үзәгенә әйләндерә.",
      "locations": [
        "Бөгелмә"
      ],
      "actors": [
        "Татарнефть җитәкчелеге"
      ],
      "related": [
        "evt:bugulma:romashkinskoe_field_1949",
        "evt:bugulma:tatneft_association_1950"
      ],
      "tags": [
        "нефть",
        "институт"
      ],
      "sources": []
    },
    {
      "id": "evt:bugulma:tatneft_association_1950",
      "title": "«Татнефть» производство берләшмәсен формалаштыру",
      "time": {
        "from": "1950-04-28",
        "to": null
      },
      "category": "economic",
      "kind": "historical",
      "is_historical": true,
      "importance": 4,
      "summary": "СССР Министрлар Советының карары Бөгелмәне аның төп үзәкләренең берсе буларак «Татнефть» производство берләшмәсен булдыра.",
      "details": "1950 елның 28 апрелендә совет хөкүмәте Татарстанда нефть идарәсен реорганизацияли, «Татарнефть» нигезендә «Татнефть» производство берләшмәсен формалаштыра. Бөгелмә шәһәрдә урнашкан «Бөгелмәнефть» тресты, проект оешмалары һәм тәэминат оешмалары аша төп роль саклый.",
      "locations": [
        "Бөгелмә"
      ],
      "actors": [
        "СССР Министрлар Советы",
        "Татнефть җитәкчелеге"
      ],
      "related": [
        "evt:bugulma:tatarneft_trust_1949"
      ],
      "tags": [
        "нефть",
        "татнефть"
      ],
      "sources": []
    },
    {
      "id": "evt:bugulma:tatteksnabneft_1952",
      "title": "Бөгелмәдә «Таттехснабнефть» тәэминат трестын булдыру",
      "time": {
        "from": "1952",
        "to": null
      },
      "category": "economic",
      "kind": "historical",
      "is_historical": true,
      "importance": 3,
      "summary": "Зур материаль-техник тәэминат тресты «Таттехснабнефть» Татнефть операцияләренә ярдәм итү өчен Бөгелмәдә булдырыла.",
      "details": "Татар нефть сәнәгате өчен сатып алуларны һәм логистиканы үзәкләштерү өчен Бөгелмәдә «Таттехснабнефть» тресты булдырыла. Ул бөтен төбәк буенча кырларга һәм җайланмаларга җиһаз, торба, химикатлар һәм башка материаллар җиткерү өчен җаваплы була.",
      "locations": [
        "Бөгелмә"
      ],
      "actors": [
        "Таттехснабнефть җитәкчелеге"
      ],
      "related": [
        "evt:bugulma:tatneft_association_1950"
      ],
      "tags": [
        "нефть",
        "логистика"
      ],
      "sources": []
    },
    {
      "id": "evt:bugulma:tatniipneft_mid1950s",
      "title": "Бөгелмәдә ТатНИПИнефть нефть тикшеренү институтын булдыру",
      "time": {
        "from": "1955",
        "to": null
      },
      "category": "economic",
      "kind": "historical",
      "is_historical": true,
      "importance": 4,
      "summary": "Бөгелмәдә кыр үзләштерү һәм чыгару технологияләрен эшләп чыгару өчен ТатНИПИнефть нефть тикшеренү институты нигезләнә.",
      "details": "1950-нче еллар уртасында Бөгелмәдә Татар Нефть Сәнәгате Фәнни-Тикшеренү һәм Проект Институты (ТатНИПИнефть) оештырыла. Институт резервуар инженериясе, су басу схемалары, бораулау һәм торба проектлавы өстендә тупланып, шәһәрне нефть технологиясе өчен фәнни үзәккә әйләндерә.",
      "locations": [
        "Бөгелмә"
      ],
      "actors": [
        "ТатНИПИнефть галимнәре"
      ],
      "related": [
        "evt:bugulma:romashkinskoe_field_1949"
      ],
      "tags": [
        "нефть",
        "тикшеренү"
      ],
      "sources": []
    },
    {
      "id": "evt:bugulma:bugulma_oblast_1953",
      "title": "Бөгелмә областен кыска вакытлы булдыру",
      "time": {
        "from": "1953-02-21",
        "to": "1953-04-30"
      },
      "category": "political",
      "kind": "historical",
      "is_historical": true,
      "importance": 3,
      "summary": "Бөгелмә үзәге булган аерым Бөгелмә области РСФСР составында формалаша, аннары якынча ике айдан соң бетерелә.",
      "details": "Сталиннан соңгы административ экспериментлар кысаларында Бөгелмә области көнчыгыш татар һәм кушылучы территорияләрдән кисеп алына, Бөгелмәне төбәк башкаласына әйләндерә. Өлкә бары тик 1953 елның 21 февраленнән 30 апреленә кадәр яши, аннары аның территориясе элеккеге юрисдикцияләргә кайтарыла.",
      "locations": [
        "Бөгелмә"
      ],
      "actors": [
        "РСФСР җитәкчелеге"
      ],
      "related": [],
      "tags": [
        "административ_реформа",
        "бөгелмә_области"
      ],
      "sources": []
    },
    {
      "id": "evt:bugulma:hashek_museum_1966",
      "title": "Ярослав Гашекның әдәби-истәлек музеен ачу",
      "time": {
        "from": "1966",
        "to": null
      },
      "category": "cultural",
      "kind": "historical",
      "is_historical": true,
      "importance": 2,
      "summary": "Ярослав Гашекка багышланган музей Гражданнар сугышы вакытында эшләгән элеккеге Нижерадзе сәүдәгәр йортында ачыла.",
      "details": "1966 елда Бөгелмә Ярослав Гашекның әдәби-истәлек музеен ача, элеккеге Нижерадзе сәүдәгәр йортында урнашкан, кайчандыр шәһәр комендантлыгын урнаштырган. Музей язучының шәһәрдә булуы һәм аның «бөгелмә хикәяләре» белән бәйле документлар, фотографияләр һәм экспонатлар җый, уникаль рус Гашек өйрәнү үзәгенә әйләнеп.",
      "locations": [
        "Гашек музее, Бөгелмә"
      ],
      "actors": [
        "музей хезмәткәрләре",
        "җирле хакимият"
      ],
      "related": [
        "evt:bugulma:hashek_arrival_1918"
      ],
      "tags": [
        "музей",
        "гашек"
      ],
      "sources": []
    },
    {
      "id": "evt:bugulma:master_plan_1974",
      "title": "Бөгелмәнең беренче заманча генераль планын раслау",
      "time": {
        "from": "1974",
        "to": null
      },
      "category": "infrastructure",
      "kind": "historical",
      "is_historical": true,
      "importance": 2,
      "summary": "Бөгелмә үсешенең комплекслы генераль планы Ленинград проект институты тарафыннан әзерләнә һәм расланыла.",
      "details": "1974 елда шәһәр Ленинград шәһәр проектлау институты тарафыннан эшләнгән заманча генераль план кабул итә. Документ торак микрорайоннарны, сәнәгать зоналарын, яшел биләүләрне һәм транспорт артерияләрен структуралаштыра, соңгы совет дистәилекләрендә яңа торак массивлары, социаль инфраструктура һәм мәдәният объектлары төзүне юнәлтеп.",
      "locations": [
        "Бөгелмә"
      ],
      "actors": [
        "шәһәр планлаучылар",
        "шәһәр башкарма комитеты"
      ],
      "related": [],
      "tags": [
        "шәһәр_планлау",
        "совет_чоры"
      ],
      "sources": []
    },
    {
      "id": "evt:bugulma:order_badge_of_honour_1982",
      "title": "Бөгелмәгә «Хөрмәт билгесе» ордены бүләкләү",
      "time": {
        "from": "1982",
        "to": null
      },
      "category": "political",
      "kind": "historical",
      "is_historical": true,
      "importance": 2,
      "summary": "Сәнәгатьтә һәм социаль үсештә казанышлары өчен Бөгелмә «Хөрмәт билгесе» ордены ала.",
      "details": "Нефть чыгаруга, машина төзелешенә һәм социаль инфраструктурага керткән өлеше өчен Бөгелмә шәһәре совет «Хөрмәт билгесе» ордены белән бүләкләнә. Бүләк шәһәрнең соңгы СССРда Татарстанның төп сәнәгать үзәкләренең берсе буларак статусын чагылдыра.",
      "locations": [
        "Бөгелмә"
      ],
      "actors": [
        "СССР Югары Советы Президиумы"
      ],
      "related": [],
      "tags": [
        "бүләк",
        "совет_бүләге"
      ],
      "sources": []
    },
    {
      "id": "evt:bugulma:an2_crash_1979",
      "title": "Ан-2 җирле күп аякчалы маршрутта катастрофасы",
      "time": {
        "from": "1979",
        "to": null
      },
      "category": "infrastructure",
      "kind": "historical",
      "is_historical": true,
      "importance": 2,
      "summary": "Бөгелмәне кертеп җирле маршрутны башкаручы Ан-2 очкычы катастрофага очрый, экипаж һәм пассажирлар һәлак була.",
      "details": "1979 елда Бөгелмәгә/Бөгелмәдән сегментлары булган төбәк күп тукталышлы маршрутта кечкенә Ан-2 очкычы фаталь авариягә очрый. Тикшерүләр катастрофаны пилот хатасы һәм һава торышы белән бәйлиләр. Вакыйга шәһәр белән бәйле берничә билгеле авиация инцидентының берсенә әйләнә.",
      "locations": [
        "Бөгелмә төбәге"
      ],
      "actors": [
        "авиакомпания экипажы",
        "граждан авиациясе органы"
      ],
      "related": [
        "evt:bugulma:airport_opened_1937",
        "evt:bugulma:an24_crash_1986"
      ],
      "tags": [
        "авиакатастрофа",
        "ан2"
      ],
      "sources": []
    },
    {
      "id": "evt:bugulma:an24_crash_1986",
      "title": "1986 елгы Ан-24Б Бөгелмәгә килүдә катастрофасы",
      "time": {
        "from": "1986",
        "to": null
      },
      "category": "infrastructure",
      "kind": "historical",
      "is_historical": true,
      "importance": 3,
      "summary": "Мәскәүдән (Быково) Бөгелмәгә очучы Ан-24Б килүдә перчем бозылуыннан соң аэропорт янында катастрофага очрый.",
      "details": "1986 елгы Мәскәү Быководан Бөгелмәгә рейс катастрофа белән тәмамлана, килү вакытында сул двигатель перчеме көтелмәгәнчә флюгер хәленә күчкәч. Очкыч тарта, тизлек югалта һәм якынча ВППдан 8 км ераклыкта җиргә бәрелеп, бортта булганнарның күбесе һәлак була. Катастрофа турбоперчемле очкычлар эксплуатациясендә һәм экипаж әзерлегендә зәгыйфлекләрне ассызыклый.",
      "locations": [
        "Бөгелмә аэропорты янында"
      ],
      "actors": [
        "оч экипажы",
        "авиация тикшерүчеләре"
      ],
      "related": [
        "evt:bugulma:airport_opened_1937"
      ],
      "tags": [
        "авиакатастрофа",
        "ан24"
      ],
      "sources": []
    },
    {
      "id": "evt:bugulma:an24rv_incident_1991",
      "title": "1990-нчы еллар башында Бөгелмә янында Ан-24РВ инциденты",
      "time": {
        "from": "1991",
        "to": null
      },
      "category": "infrastructure",
      "kind": "historical",
      "is_historical": true,
      "importance": 2,
      "summary": "Ан-24РВ Бөгелмәгә килүдә авариягә очрый, төп факторлар буларак катлаулы шартларда экипаж хаталары күрсәтелә.",
      "details": "1990-нчы еллар башында тагын бер Ан-24 варианты, Ан-24РВ, Бөгелмәгә килүдә җитди инциденткә очрый. Тикшерүләр начар һава шартларында экипажның дөрес булмаган гамәлләрен яки процедура тайпылышларын төп өлеш иткән факторлар дип күрсәтәләр.",
      "locations": [
        "Бөгелмә аэропорты районы"
      ],
      "actors": [
        "оч экипажы",
        "авиация органы"
      ],
      "related": [
        "evt:bugulma:airport_opened_1937"
      ],
      "tags": [
        "авиакатастрофа",
        "ан24"
      ],
      "sources": []
    },
    {
      "id": "evt:bugulma:alsou_birth_1983",
      "title": "Җырчы Алсуның Бөгелмәдә туылуы",
      "time": {
        "from": "1983-06-27",
        "to": null
      },
      "category": "cultural",
      "kind": "historical",
      "is_historical": true,
      "importance": 1,
      "summary": "Киләчәк поп-җырчы Алсу Бөгелмәдә туа.",
      "details": "1983 елның 27 июнендә Бөгелмәдә Алсу Сафина (соңрак Абрамова) туа, ул танылган рус поп-җырчысына һәм Евровидение 2000 икенчесенә әйләнәчәк. Аның соңрагы даңы «Бөгелмә = Алсу»ны шәһәр турында популяр дискурста киң таралган стереотипка әйләндерә.",
      "locations": [
        "Бөгелмә"
      ],
      "actors": [
        "Алсу Сафина"
      ],
      "related": [],
      "tags": [
        "алсу",
        "туу"
      ],
      "sources": []
    },
    {
      "id": "evt:bugulma:theatre_batalov_2008",
      "title": "Бөгелмә драма театры Алексей Баталов исеме белән аталу",
      "time": {
        "from": "2008",
        "to": null
      },
      "category": "cultural",
      "kind": "historical",
      "is_historical": true,
      "importance": 2,
      "summary": "Бөгелмә Дәүләт Рус Драма Театры рәсми рәвештә актёр Алексей Баталов исеме белән аталыла.",
      "details": "Алексей Баталовның шәһәр белән бәйләнешен һәм совет кинематографына керткән өлешен таныган хакимият шәһәр драма театрын А.В. Баталов исемендәге Бөгелмә Дәүләт Рус Драма Театры дип үзгәртә. Акт сугыш эвакуациясе чоры һәм хәзерге мәдәни брендинг арасында символик бәйләнешне ныгыта.",
      "locations": [
        "Бөгелмә драма театры"
      ],
      "actors": [
        "Алексей Баталов",
        "Татарстан Республикасы хакимияте"
      ],
      "related": [
        "evt:bugulma:batalov_evac_ww2"
      ],
      "tags": [
        "театр",
        "баталов"
      ],
      "sources": []
    },
    {
      "id": "evt:bugulma:unesco_palm_branch_2001",
      "title": "Бөгелмәгә ЮНЕСКО «Тынычлык пальма тармагы» медале бирелү",
      "time": {
        "from": "2001",
        "to": null
      },
      "category": "political",
      "kind": "historical",
      "is_historical": true,
      "importance": 2,
      "summary": "Бөгелмә төбәк яңарту һәм үсеш өчен ЮНЕСКО «Тынычлык пальма тармагы» медален ала.",
      "details": "Халыкара тану 2001 елда килә, Бөгелмә социаль һәм икътисади яңартуда һәм милләтләрара килештердә көчләре өчен ЮНЕСКО Алтын Медале «Тынычлык пальма тармагы» белән бүләкләнә. Бүләк шәһәр брендингында һәм төбәк пиарында кулланыла.",
      "locations": [
        "Бөгелмә"
      ],
      "actors": [
        "ЮНЕСКО вәкилләре",
        "җирле идарә"
      ],
      "related": [],
      "tags": [
        "юнеско",
        "бүләк"
      ],
      "sources": []
    },
    {
      "id": "evt:bugulma:most_well_maintained_contest_2002",
      "title": "«Россиянең иң яхшы тәртипкә китерелгән шәһәре» конкурсында югары рейтинг",
      "time": {
        "from": "2002",
        "to": null
      },
      "category": "social",
      "kind": "historical",
      "is_historical": true,
      "importance": 1,
      "summary": "Бөгелмә 100 меңгә кадәр халык булган шәһәрләр арасында бөтенроссия «Россиянең иң яхшы тәртипкә китерелгән шәһәре» конкурсында призлы урын ала.",
      "details": "2002 елда Бөгелмә шәһәр чистасын, ландшафтлы бизәлешен һәм инфраструктура хезмәте бәяләнүче федераль конкурста иң яхшылар арасында тәмамлый. Нәтиҗә шәһәрнең уңайлы провинция үзәге буларак үз-үзен кабул итүен ярдәм итә.",
      "locations": [
        "Бөгелмә"
      ],
      "actors": [
        "конкурс комиссиясе",
        "шәһәр хезмәтләре"
      ],
      "related": [],
      "tags": [
        "шәһәр_мохите",
        "конкурс"
      ],
      "sources": []
    },
    {
      "id": "evt:bugulma:un_habitat_clean_water_2011",
      "title": "«Чиста су» проекты өчен БМО-Хабитат танылуы",
      "time": {
        "from": "2011",
        "to": null
      },
      "category": "infrastructure",
      "kind": "historical",
      "is_historical": true,
      "importance": 2,
      "summary": "Бөгелмә муниципаль «Чиста су» проекты өчен БМО-Хабитат хөрмәт исемлегенә кертелә.",
      "details": "2011 елда Бөгелмә инновацион муниципаль инфраструктура өчен, аеруча су тәэминатын модернизацияләү һәм эчәр су сыйфатын яхшырту программасы өчен БМО-Хабитат тарафыннан танылган берничә рус шәһәренең берсенә әйләнә. Проект шәһәрнең халыкара профилен көчәйтә.",
      "locations": [
        "Бөгелмә"
      ],
      "actors": [
        "БМО-Хабитат",
        "муниципаль коммуналь хезмәтләре"
      ],
      "related": [],
      "tags": [
        "су_тәэминаты",
        "бмо_хабитат"
      ],
      "sources": []
    },
    {
      "id": "evt:bugulma:dedenin_self_defense_2018",
      "title": "Евгений Деденин өйгә бәреп керүдә ике кораллы каракчыны үтерә һәм үз-үзен яклау буенча акланыла",
      "time": {
        "from": "2018",
        "to": null
      },
      "category": "criminal",
      "kind": "historical",
      "is_historical": true,
      "importance": 3,
      "summary": "Бөгелмәдә өйгә бәреп керү вакытында эшкуар Евгений Деденин ике һөҗүмчене үлем җәрәхәтләре белән тимли; прокурорлар соңрак аның гамәлләрен законлы үз-үзен яклау дип таныйлар.",
      "details": "2018 елда ике кораллы ир-ат җирле эшкуар Евгений Деденин өенә бәреп керәләр. Катгый көрәш ике һөҗүмченең дә үлем җәрәхәтләре белән тәмамлана. Эш бөтен ил игътибарын җәлеп итә, чөнки тикшерүчеләр һәм суд ахырда Деденин гамәлләрен кирәкле үз-үзен яклау дип классификацияләүчәннәр, якларлар гына закон ярдәмендә тудырылган күп рус эшләреннән аермалы буларак.",
      "locations": [
        "Бөгелмә"
      ],
      "actors": [
        "Евгений Деденин",
        "ике исемсез һөҗүмче",
        "прокурорлар"
      ],
      "related": [
        "evt:bugulma:dedenin_murder_2020"
      ],
      "tags": [
        "үз_үзен_яклау",
        "җинаять"
      ],
      "sources": []
    },
    {
      "id": "evt:bugulma:dedenin_murder_2020",
      "title": "Евгений Деденинның үтерелүе һәм үтерүчегә һөкем",
      "time": {
        "from": "2020",
        "to": null
      },
      "category": "criminal",
      "kind": "historical",
      "is_historical": true,
      "importance": 3,
      "summary": "Үз-үзен яклау эшеннән ике ел узгач Евгений Деденин Бөгелмәдә үтерелгән кешеләрнең таныш кешесе тарафыннан атып үтерелә; җинаятьче озак төрмә срогы ала.",
      "details": "2020 елда Деденин үзенең «Изобилие» азык-төлек челтәре офисы янында атып үтерелә. Элек үтерелгән каракчыларны белгән үтерүче, үз гамәлләрен үч алу дип тасвирлый. Суд аны 12 ел катгый режим колониясенә хөкем итә. Вакыйгалар эзлеклелеге үз-үзен яклау прецеденты өчен караңгы эпилог буларак киң фикер алышына китерә.",
      "locations": [
        "Бөгелмә"
      ],
      "actors": [
        "Евгений Деденин",
        "хөкем ителгән үтерүче"
      ],
      "related": [
        "evt:bugulma:dedenin_self_defense_2018"
      ],
      "tags": [
        "үтерү",
        "үч_алу"
      ],
      "sources": []
    },
    {
      "id": "evt:bugulma:ded_moroz_case_2024",
      "title": "Балаларга явыз мөгамәлә эше буенча «Бөгелмәдән Кыш бабай»ны кулга алу",
      "time": {
        "from": "2024",
        "to": null
      },
      "category": "criminal",
      "kind": "historical",
      "is_historical": true,
      "importance": 3,
      "summary": "2024 елда полиция балалар өчен боз тау төзү белән танылган җирле ир-атны, балигъ булмаганнарга карата сексуаль җинаятьләрдә гаепләнгән кешене кулга ала.",
      "details": "Массакүләм мәгълүматта «Бөгелмәдән Кыш бабай» дип кирәктә атала торган ир-ат, балалар өчен кышкы боз тау һәм күңел ачулар оештыру белән билгеле, балигъ булмаганнарга сексуаль җәвергә шикләнүдә тотыла. Эш җирле кешеләрне шок хәленә китерә һәм киң яктыртуга ия була, өстәп Бөгелмәнең югары профильле җинаять хикәяләре белән ассоциациясенә өлеш кертә.",
      "locations": [
        "Бөгелмә"
      ],
      "actors": [
        "Владимир Шишканов",
        "җирле полиция"
      ],
      "related": [],
      "tags": [
        "балаларга_явыз_мөгамәлә",
        "җинаять"
      ],
      "sources": []
    }
  ]
}